Herkes çocukluğunda zorbalıkların hedefi olmuştur. Belki sizden büyük bir oğlan her öğlen yemeğinizi çalmıştır ya da bir kız üzerinizdeki giysiyle alay etmiştir. Ancak siz büyüyüp bir başka okulu devam etmeye başladığınızda ya da anneniz veya Öğretmeniniz devreye girip bu davranışlara bir dur dediğinde, zorbalıklar sona erer.
İşyerinde ise durum o kadar basit değildir. Annenizi arayıp şikayet etmeniz, onun patronunuzu araması, patronun da bu davranışlara engel olması güzel olurdu tabii, ama iş dünyasında böyle olmuyor ne yazık ki. İş dünyasında, patronunuz bir zorbanın hakkından kendi başınıza gelmenizi bekliyor. İşte bunun nedeni: Bir kez bir zorbanın hedefi olduğunuzda, bu büyük olasılıkla tekrarlanacaktır. Patron da sizi bir kez kurtarması halinde, tekrar, tekrar kurtarmak zorunda kalacağım bilir.
Ayrıca patron, liderlik rolleri verilen kişilerin kendi ayaklan üzerinde durabilmesi gerektiğinin de farkındadır. Eğer zorbalıklara teslim olursanız, patrona göre bu, güven sorunları yaşadığınızın ve çatışma ve anlaşmazlıkları çözme konusunda gönüllü olmadığınızın göstergesidir; oysa bir lider bunlarla etkin bir biçimde uğraşabilmelidir.
İşyerinden zorbalar kimlerdir? Araştırmaya göre13 erkekler de kadınlar da zorba olabilir ve bu tür davranışlar bir üretim fabrikasından ileri teknoloji şirketlerine kadar her türlü işyerinde görülebilir. Zorbalar özel yaşamlarında süt dökmüş kedi gibi mülayim olabilirler; ancak işyerinde saldırgandırlar.
"Zorbalık, her altı çalışandan birini etkileyen gizli bir salgındır," diyor bu konuda uzman olan Gary Namie. "Çalışanların %80'i buna tanık olur ama hiçbir şey yapmaz. Bu durum kirli bir sır olarak kalır.
Kimlerin zorbalığın hedefi olma olasılığı yüksektir? Namie, hedefteki kişilerin güçlü bir eşitlik, adalet ve bütünlük duygusuna sahip olduğunu, neyin doğru neyin yanlış olduğuna ilişkin sağlam bir inanç geliştirdiklerini söylüyor. Zorbalar ise tam tersi bir tablo çiziyor; onlar tavus kuşları gibi kabararak dolaşsalar da, aslımla birçok açıdan yetersizler. Hedefteki kişinin zeka, yaratıcılık ve güveninden içten içe çekiniyorlar. Tehdit olarak algıladıkları şeyle baş edebilmek için, ortalığa hedefteki kişi hakkında söylentiler ve iftiralar yayıyor, "onun işini sabote etmeye çalışıyorlar.
Namie'nin dediği gibi, zorbalar genellikle işyerindeki en yetenekli kişileri hedefliyorlar çünkü "ahmaklar kimse için tehdit değildir".
Bu nedenle eğer yetenekli ve yaratıcı biriyseniz ve bir kez zorbalığa maruz kaldıysanız, bunun tekrarlanması yüksek olasılıktır.
"Zorbaların hedefleri genellikle güçlü, bağımsız, yetenekleri ve her şeyin üstesinden gelebileceğine inanan kişilerdir," diyor Namie. "Ancak zorbalık bir kez başladıktan sonra, çoğu ancak 16.5 ay dayanabilir, çünkü bu onların sağlığına zarar verir."
Bir zorbanın sizi hedef haline getirmesine neden olabilecek bazı davranışlar nelerdir? Araştırmalar, "Ben bilgisayarlar konusunda çok kötüyüm, hiçbir şey anlamıyorum" ya da "Siz bensiz devam edin, çünkü ben bu işi beceremiyorum ve sizi yavaşlatıyorum" gibi ifadelerin zorbaları alarma geçirdiğini göstermektedir. Aynı zamanda, çok alçak sesle (bu zorbanın sözünüzü kesmesine olanak tanır) ya da çok hızlı (gerginliğin göstergesidir) konuşmak gibi güven eksikliğini gösteren davranışlar da zorbanın dikkatini çeker.
Sözlü olmayan hareketler de bunda rol oynar: Zorbalar, başı dimdik bir halde, güvenle yürümeyen ya da bir noktayı vurgulamak için mimiklerden yararlanmayan, sanki ilginin kendi üzerlerinden toplanmasından korkuyormuş gibi davranan kişiler ararlar. Ayın zamanda kişisel alanınızı istila ederek sizi sınamaya, onları yerlerine geri gönderip göndermediğinizi görmeye çalışacaklardır.
Namie, zorbaların tembel olduğunu ve işin kolayına kaçmaya çalıştığını söylemektedir. Bu nedenle şanslarını yeni çalışanlar üzerinde denerler; işyerindeki yeni birinin saldırılara karşı daha hassas olduğunu bilirler. Ancak araştırmalar işgücünün %75'inin bir başkası tarafından kontrol edilmeyi kabullenmediğini, bir zorbanın da dirençle karşılaştığında, bu yeni bir çalışandan gelse bile geri çekildiğini göstermektedir.
Eğer bir zorbanın hedefi olursanız, Namie'ye göre şunları yapmalısınız:
Zorbanın yalanlarını ve sözlü saldırılarını dinlemekten vazgeçin. Siz yanlış bir şey yapmadınız, utanmanıza gerek yok.
Korkularınızdan kurtulun. Bunu sadece bir hafta yapsanız bile, en kötü korkunuzla yüzleşmeniz ve zorbaya karşı koymanız yerinde olur. Sinip geri çekilmek durumu daha da kötüleştirir.
Kim olduğunuzdan ve konumunuzdan bağımsız olarak, saygı görme hakkınızı ifade edin.
Her etkileşimde bulunduğunuzda, zorbadan doğrudan saygı talep edin. Bunu kendinize borçlusunuz.
Zorbanın ahlaksızca davranışlarını belgeleyin. Bunları sizi dinleyebilecek birine rapor edin. Sessizliği bozun.
Sizi savunacak tanıklar ve iş arkadaşları bulun ve ödlek zorbayı suçlayın.
Çocukluğumuzda ya da yetişkinliğimizde karşılaştığımız zorba davranışların üstesinden gelmek zor olabilir. Bunlarla baş etmek İçin profesyonel yardım almaktan çekinmeyin. Şirketinizin çalışım destek programı, size kaynaklar ve zihin sağlığı organizasyonları önerebilir.