Tiyatro Deneyimi Penceresinden Bakın

Tiyatro, yenilik yapma sürecinin ve yenilikçi ekiplerin nasıl yöneti­leceği konusunda diğer sektörlere çok şey öğretebilir. Tiyatro pro­düksiyonu, yenilikçi ekiplerin örnek alabileceği ilginç bir modeldir. Keza, tiyatro kumpanyaları operasyonel çalışma ile yenilikçi çalış­ma arasındaki dinamik ilişkinin de canlı örnekleridirler.

Bir tiyatro kumpanyasının yapısı operasyonel çalışma ile yeni­likçi çalışma arasındaki ayrılmayı çok çarpıcı bir biçimde yansıtır. Çoğu tiyatro kumpanyasının günlük işlerin—yönetim, gişe, pazar­lama vb.— yürütülmesinden sorumlu küçük bir idari birimi vardır. Eğer kumpanyanın kendi binası varsa, birtakım teknik departman­ları da vardır: ışıklandırma, makyaj, sahne düzenlemesi, aksesuar­lar vb. Ne ki, kumpanya çalışmasının merkezini bir dizi yaratıcı proje oluşturur. Bu projelerin her biri için teknisyenlerden, oyuncu­lardan, müzisyenlerden ve tasarımcılardan oluşan ve başında bir yönetmenin yer aldığı proje ekipleri görevlendirilir. Yönetmen kumpanyanın sanat yönetmeni olabilir hem proje lideri hem de iş­levsel yönetici olarak çalışabilir ya da sadece o eseri sahneye koy­mak üzere dışarıdan sözleşmeyle tutulmuş biri olabilir.

Tiyatro prodüksiyonları ile diğer yenilikçi projeler arasında bir­takım ortak özellikler vardır.

-      Zamanla sınırlıdırlar. Her prodüksiyon kendi kendine yeterli bir projedir ve ileriye atılması mümkün olamayan bir son tarihi vardır: gala.

-      Kendilerine özgü kaynakları vardır. Her prodüksiyonun bütçe­si ayrı hazırlanır. Kaynaklardan çok azı kalıcıdır: belki bir bina ve bazı teknik donanımlar. Prodüksiyondan sorumlu ekiplerin çoğu belirli bir süreye bağlanmış sözleşmelerle çalışır.

-      Çok-disiplinlidirler. Her bir prodüksiyonun başarısı ekibin ta­mamının sahip olduğu beceri çeşitliliğine bağlıdır.

Prodüksiyon yönetmeni bu ekibi ustaca ve yaratıcılıkla yönetmek zorundadır. Keza, dışarıdaki yarardaş ağını da yönetmelidir: tiyat­ronun yönetim kurulunu, sponsorları, idari personeli, yerel otorite­leri ve finansman kurumlarını. En önemli yarardaş grubunu elbet­te izleyiciler oluşturur; bunlar arasında eğitim grupları, tiyatronun dostları kulüpleri, abone kuruluşlar ve basın da bulunur.

Keza, yenilikçi projeler oluşturulurken, bir tiyatro prodüksiyo­nunun ilerleme sürecinden de ders çıkartılabilir. Tiyatro deneyimi­nin bu yönü genellikle kapalı kapılar ardında cereyan eder ve pek bilinmez.

•   Prodüksiyon belirli bir hedefle başlar. Yönetim diliyle ifade edi­lecek olursa, bu hedef prodüksiyonun "misyonu"dur. Bu mis­yon kendisini genellikle bir oyun yazarı tarafından kaleme alın­mış bir metin olarak ifade eder. Bu metin başlangıç noktasını oluşturur: Ekibi harekete geçiren bir dizi talimat içerir. Bazı pro­düksiyonların başlangıç noktası farklı olabilir: örneğin bir edebi eseri veya belli bir yerel meseleyi ya da tarihsel olayı oyunlaştır­ma arzusu. Prodüksiyonun elbette ona kimliğini kazandıran bir adı olmalıdır; projenin amacı o adın temsil ettiği şeyi yaratıcı ve eğlendirici bir biçimde gerçekleştirmektir.

•   Bir sonraki adım bir ekip oluşturmaktır. Bu ekibin büyüklüğü ve bileşimi elbette o projenin ihtiyaçlarına göre tespit edilecektir. Oyuncular belirlenecek, yönetmen atanacak, bir tasarımcı seçile­cek—ve belki bir besteciyle sözleşme yapılacaktır.

•     Proje, o projenin vizyonunun aktarıldığı bir toplantıyla başlaya­caktır. Tanışmak ve projenin başlamasını kutlamak üzere hini ekip, belki de koskoca bir gün boyunca bir araya gelecektir. Bu, ekibin ilk kez birbirini tanıdığı ve gala gecesine doğru yolculu­ğu başlattığı törensel bir olay, çok önemli bir andır. Projenin viz­yonu herkesin görebileceği bir somutlukla sunulur. Bu olayın önemli bir unsuru da prodüksiyon tasarımına bakıştır; tasarım­cı sahne maketlerini ve kostüm tasarımlarını gösterir ve genel­likle kısa bir sunuş yapar.

•     Bir sonraki adım, prova dönemidir. Ekipte yer alan herkes, pro­düksiyon vizyonunu akılda tutarak ve gittikçe yaklaşan son ta­rihi göz ardı etmeden, kendi katkısını sunmak üzere elinden ge­leni yapar. Bu aşamadaki en büyük tehlike, ekibin farklı kesim­lerinin birbirlerinden kopuk çalışmasıdır; prodüksiyonun ortak vizyonunu korumak ve oyunun, müziğin, tasarımın ve ışıklan­dırmanın uyumlu gelişmesini güvence altına almak üzere, sık sık bir araya gelmek zorunlu olabilir.

•     Bir sonraki törensel olay teknik provalardır. Prodüksiyonun bü­tün parçaları ilk kez bir araya getirilir. Bu parçalar yavaş yavaş, çoğu kez olağanüstü sıkıcı bir yavaşlıkta, birbirlerine monte edi­lir.

•     Ekip yeterince talihliyse, prodüksiyonun birkaç ön gösterisi de mümkün olabilir. Bu da aslında prova sayılır. Çoğunlukla beda­vaya ya da indirimli fiyatlarla, oyunu seyretsinler diye izleyici­ler davet edilir—gelenler çalışmanın henüz tamamlanmadığını bilirler.

•     Ve nihayet, prodüksiyonun galası yapılır. Proje esas olarak ta­mamlanmıştır; daha sonraki gösterilerde daha da gelişmesi ve bir takım değişikliklere uğraması söz konusu olsa bile, prodük­siyon para ödeyerek izlemeye gelmiş olan seyircilere sunulabile­cek hale gelmiş olmalıdır. Keza bu da çok törensel bir olaydır; ekip üyeleri birbirlerine kart ve çiçek gönderirler ve çoğu kez oyundan sonra olayı bir partiyle kutlarlar.

 

Yeniliğe Tiyatro Deneyimi Penceresinden Bakmak
Tiyatro prodüksiyonu	Yenilik projesi
·       Misyon ·       Ekibi oluşturma- oyuncuların belirlenmesi, vb. ·       Vizyon (tasarım) ·       Provalar ·       Teknik prova ·       Ön gösteriler ·       Gösteri ·       İzleyici tepkilerinin gözlenmesi	·       Bütünsel görev ·       Çeşitliliğe sahip bir ekip ·       Oluşturma ·       Vizyonun verilmesi ·       Becerilerin uygulanması ·       "Hayata geçirme" öncesinde, parçaların bir araya ·       Getirilmesi ·       Pilot uygulama veya test ·       Son tarih ·       Müşteri tepkilerinin gözlenmesi

Adı öyle olmasa da bu eksiksiz bir proje takvimidir. Prodüksiyon sürecinin bu aşamalarının her biri yenilik projesinin bir aşamasına tekabül eder. Bütün yenilik projeleri baştan sona bütünsel bir görev olarak örgütlenmek zorundadır. Bu projeler çok-işlevli bir ekibin gerektirdiği beceri çeşitliliğine sahip olmalıdır—bu becerilere sahip kişilerin de birlikte üretken olmanın yollarını bulmaları gerekir. Projeler ancak, eğer önlerine koydukları amaca ilişkin güçlü bir viz­yonları varsa, başarı şansına sahip olabilirler; vizyon ne kadar güç­lüyse, proje ekibinin göstereceği bağlılık da o kadar yüksek olacak­tır. Projenin ilerlemesinin yönetilebilmesi için, buna ilişkin açık ve seçik bir protokolün varlığı gerekir. Son tarih, yani sonuçların orta­ya konmasının beklendiği nokta da, bir gala gibi olmalıdır; ekibin işi zamanında teslim etme konusunda gerçek bir ivedilik duygusu­na sahip olması gerekir

Tiyatro deneyimi yenilik projesi yöneticilerinin önüne yanıtlamaları gereken birtakım sorular koyuyor.

•     Projenin net bir kimliği var mı? Projenin "vizyonu" ne? Nere­ye varmak istediğinize dair yeterince açık bir fikre sahip misi­niz? Bu kimlik, proje ilerledikçe ortaya çıkması kaçınılmaz kar­maşıklıklara ve muğlaklıklara dayanabilecek sağlamlıkta olma­lıdır.

•     Ekibiniz bu işe uygun mu? İşe uygun insanları bir araya getire­bildiniz mi? Oynayacakları rol ve sorumlulukları yeterince açık mı? Birbirleriyle olan ilişkilerinin; kendi görevlerinin ve bunla­rın diğer ekip mensuplarının görevleriyle olan bağlantılarının farkındalar mı? Projenin gerektirdiği öğrenme çabasına girmeye, riskleri üstlenmeye, işbirliğini ve sabrı göstermeye hazırlar mı? Ekibinizi bu proje etrafında nasıl oluşturmayı ve ekibin henüz ortada olmayan bu çalışmaya bağlılığını nasıl sağlamayı düşü­nüyorsunuz?

•      Projenin vizyonunu ekibe nasıl aktaracaksınız? Ekip oluştur­manın ve projeyi kendi ayakları üzerine sağlamca oturtmanın ilk adımı olarak, provaların ilk gününe benzer bir etkinlik kuş­kusuz çok yararlı olacaktır. Projenin hedefi konusunda—tasa­rımcının sahne maketi veya kostüm çizimleri için yaptığına denk düşecek şekilde—herhangi bir somut vizyon sunabilecek durumda mısınız? Böyle bir toplantının "törensel" yönünü ih­mal etmeyin. Bu başlangıç toplantısı size, ekip mensuplarına projenin önemini ve bir ekip olarak taşıdıkları değeri kavratma şansını verir.

•      Zengin girdilere sahip misiniz? McBurney'in projesi büyük miktarlarda şevklendirici girdilere—ekipte fikir kıvılcımları ya­ratan ve ekibi yeni ve keşfedilmemiş diyarlara doğru yola çıkar­tan fikir ve enformasyona—dayanıyordu. Boşlukta duran bir ekipten, kendiliğinden birtakım fikirlere sahip olmasını bekle­meyin. Siz fikirler için başka nerelere bakacaksınız?

•      Proje yöneticisi olarak rolünüz nedir? Nasıl bir liderlik yapma­ya niyetleniyorsunuz? McBurney kendisine koordinatörlük rolünü, bir vizyon doğrultusunda girdilere ince ayar yapma rolü­nü biçiyor. Eğer yapmaya çalıştığınız yeniliğin ne olduğu konu­sunda aşırı bir netliğe sahipseniz, o zaman ekip buna kendi kat­kısını yapamayacak demektir.

•      Projeyi nasıl planlayacaksınız? Planı fazla ayrıntılı yapmak, iş­birliğine dayalı çalışmadan kaynaklanması beklenen yaratıcılığı boğabilir. Projenin amacı bir şey yaratmaktır; başlangıç vizyonu­nuzun gittikçe daha çok ete kemiğe bürünmesini sağlamaktır. Planların daha baştan en ince ayrıntılarına kadar yapılması ne mümkündür ne de doğru. Bütün planlar geçicidir; projeyi plan­lamaktan bütün amaç, değiştirebileceğiniz bir plana sahip ola­bilmektir. Proje mensuplarının McBurney'in oyuncularının pro­jeyi ayakta tutabilmek için gösterdiğine benzer bir yoğunlaşma­yı ve sabrı gösterebilmeleri gerekir. Ekibin değişik üyelerinin projenin farklı yönleri üzerinde birbirleriden kopuk olarak çalı­şıp çalışmadıklarına özellikle dikkat edin. Kaydedilen ilerleme­yi kontrol edebilmek için düzenli toplantılar yapmayı ve diğer fırsatlardan yararlanmayı takviminize almanız gerekir.

•     Parçalan nasıl bir araya getireceksiniz? Projeyi takdim etme ve­ya tamamlamaya yönelik bir planınız var mı? Testler için yeterli zaman ayırdınız mı? Her şeyden bir anlam çıkarmakta acele et­meyin. McBurney'in ekibi prodüksiyonun tamamını bir araya getirmeye kalkışmadan önce, toplam on haftanın yedi haftasını çalışmakla geçirdi. Sabırlı olun. Başlangıç aşamaları üzerinde düşünmeye yeterince zaman ayırın.

•     Yeniliğin bir "ön gösteri"sini yapabiliyor musunuz? Bir pilot çalışma yapabilir veya ürünü önce sadece belirli yerel bölgeler­de piyasaya sürebilirsiniz. Müşterilerinizi sürüm-öncesi evreye katmaktan büyük yararlar sağlayabilirsiniz.

•     Gala ne zaman? Tiyatro ortamının bir yenilik projesi bağlamına aktarılması en zor unsuru budur. Kesin bir son tarih zihinsel yo­ğunlaşma sağlamakta harikalar yaratır; zorunluluk gerçekten de yeniliğin anasıdır. Tiyatroda gala galadır; duyurusu yapılmış, bi­letleri satılmıştır. Ertelemek başarısızlığı ilan etmek olur. Buna karşılık, çoğu yenilik projesi genellikle ileriye atılabilir. Eğer ekip böyle olacağından haberdarsa, enerji dağılabilir ve yaratıcılık yok olabilir. Acaba, ekibin ciddiye alacağı dışa yönelik bir son ta­rih koymanız mümkün olabilir mi: sürümün kamuoyuna ilanı ya da önemli bir ticari fuara katılma gibi? Keza, bir "ilk gece par­tisinin, ekibin gösterdiği çabaların ve duygusal bağlılığın hak­kını teslim eden bir kutlamanın ne kadar değerli olduğunu akıl­dan çıkarmayın.

Başarılı bir proje ekibi nadiren kendiliğinden oluşur. Bunun için ça­ba gösterilmesi gerekir. Ekibi bir işlevsel birim olarak değil, bir top­luluk olarak görün. İnsanların çalışırken normal olarak uydukları operasyonel kurallara daha az vurgu yapın. İnsanları, "biz burada işi hep böyle yaparız" a alternatifler bulmaya özendirin. Ekibinizin çeşitliliği onun en güçlü yanıdır: Düşünce farklılıklarını teşvik edin ve gerçekliğin çok çeşitli biçimlerde yorumlanmasına imkân tanı­yın. Diyalog kurun ve ekip içi sohbetlerin daha az çatışmacı ve da­ha çok yaratıcı olmasının yollarını arayın. Enformasyonu ekip için erişilebilir küm.

Ekip oluşturmanın en güçlü unsuru projenin kendisidir. Bunu ti­yatro jargonuyla ifade edecek olursak, "önemli olan oyundur". Pro­je her şeyden önce gelir. Bu bazen, projenin iyiliği için, hoşa gitme­yen kararlar almak anlamına gelir. Ekibin projeye ve son tarihe odaklanmasını ve bunu yitirmemesini sağlayın. Ekip mensupları­nın katkılarına saygı gösterin ve onları bundan ötürü onurlandırın. Onlara yaptıkları çalışmaları, sadece proje bitiminde değil, proje sı­rasında da sunma olanağını verin. Yönetirken geri planda durun; projenin başarısının sadece size ait olmadığını, onların kendi sorum­luluklarının eseri olduğunu görmelerini sağlayın.