Birçok farklı performans ölçüm sistemi türü vardır. Aşağıda, en yaygın kullanılan bazı türleri inceleyeceğiz.
Gösterge paneli ya da kokpitler. Muhtemelen en basit PÖ sistem türü olan bir gösterge paneli ya da kokpit, şirketin çok sayıda ölçü, hedef ve performans verilerini, aylık, üç aylık ya da başka bir takvime göre hazırlanan, tek bir online ya da yazılı belge (hesap çizelgesi gibi) içinde birleştirir.
Gösterge paneli, yönetici ve müdürlerin, şirketin birleştirilmiş verilerini kolay bir şekilde özümsemelerine olanak sağlar. Buna ek olarak birçok gösterge paneli, liderlerin sorunlara zamanında ışık tutup onları ele almasına olanak sağlayarak, farklı ölçülere göre performansı değerlendirmek için "trafik ışığı" kodlama sistemi kullanır. Sözgelimi kırmızı, hedefin önemli ölçüde altında olan performansa işaret eder; sarı, hedefin biraz altındadır; yeşil, hedefte ya da hedefin üstündedir.
Her ne kadar yöneticiler geleneksel olarak gösterge paneli kullansalar da şimdilerde pek çok şirket gösterge panellerini, operasyonel düzeydeki müdürleri için de uyarlıyorlar. Örneğin bir havayolu şirketinde yiyecekleri yüklemekten sorumlu olan bir müdür, yakıt satın alımına bakan bir müdürden farklı bir gösterge paneli görür. Ancak her yöneticinin uyarlanmış gösterge paneli, hangi uçakların nereye uçtuklarını da gösterir.
Kalite iyileştirme sistemleri
Kalite iyileştirme sistemleri, aşağıdakiler de dahil olmak üzere pek çok farklı biçimde ortaya çıkar.
Planla-Yap-Kontrol Et-Harekete Geç. Toplam kalite yönetiminin (TKY) kurucusu olan W. Edwards Deming tarafından popülerleştirilmiş olan Planla-Yap-Kontrol Et-Harekete Geç çerçevesi, yöneticilerin kesintisiz bir iyileştirme çevrimi kurmalarına yardımcı olur. Bu çevrim, şu adımları kapsar:
(1) Planla-Performans sorununu ve onu etkileyen süreçleri tespit et; (2) Yap-Olası çözümleri araştır ve bir tanesini uygula; (3) Kontrol Et- Çözümünüzün ne kadar iyi çalıştığını değerlendir; (4) Harekete Geç-Eğer çözümünüz iyi çalıştıysa, onu kurumsallaştırıp başka bir iyileştirme fırsatını araştır. Eğer çalışmadıysa, 1. adıma geri dön.
Altı Sigma. Kökleri 1920'lere uzanan Altı Sigma hataların azaltılması yoluyla yöneticilerin iş süreçlerini sürekli iyileştirmelerine yardımcı olan veriye —ve ölçüme—dayalı bir yaklaşımdır. Altı Sigma'yı kullanan pek çok şirket, bunu tüm iş süreçlerine —imalat, ürün geliştirme, siparişlerin tamamlanması, müşteri hizmetleri vb.—uygularlar.
Baldrige Ulusal Kalite Programı. 1987 yılında bir meclis kararı ile kurulan Baldrige Ulusal Kalite Programı, Birleşik Devletler Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü tarafından geliştirilmiştir. (1981'den 1987'ye kadar ticaret bakanı olarak çalı-şan Malcolm Baldrige'in ardından programa bu isim verilmiştir.) Baldrige programı, liderlik, stratejik planlama, müşteri odaklılık ve bilgi yönetimi gibi çok sayıda alanda yüksek kaliteli iş performansı için kıstaslar tanımlar. Baldrige çerçevesinin Avrupa'da bir eşdeğeri vardır: Avrupa Kalite Yönetimi Vakfı. Şirketler her yıl, kuruluşların belli kategorilerdeki (imalat, küçük işletme, eğitim ve sağlık bakımı) başarılarını takdir eden Malcolm Baldrige Ödülü için başvurabilirler.
Dengeli Sonuç Kartı 1992 yılında Harvard İşletme Okulu profesörü Robert Kaplan ve bir yönetim danışmanlık firmasının başkanı olan David Norton tarafından geliştirilen Dengeli Sonuç Kartı (DSK) sistemi, finansal performansın şirket performansının büyük resminin sadece bir parçası olduğunu kabul eder. Sistem, bir şirketin finansal "bakış açısını", üç finansal olmayan "bakış açısıyla" dengelemeye çalışır: müşteriler, iç süreçler, işgücünün öğrenimi ve gelişimi. DSK yöntemini uygulayan şirketler, iki güçlü araç kullanırlar.
İlk araç bir strateji haritasıdır—yöneticilerin şirketin stratejisine ve dört sonuç kartı açısından amaçlar arasındaki neden-sonuç ilişkisine ilişkin görüşlerini grafiksel olarak betimleyen tek sayfalık bir belge. Harita, her bakış açısının stratejik amaçlarını ve diğer bakış açılamadaki amaçların performansını nasıl etkileyeceğini gösterir. Birçok şirket, her bir bölüm, birim ve departman için strateji haritaları oluşturmanın yanı sıra şirket seviyesinde de strateji haritası geliştirir. Düşük seviyeli haritalar, yüksek seviyeli haritayı destekleyen amaçlar içerirler.
İkinci araç, strateji haritasındaki her bir amaç için ölçü, hedef ve mevcut performans verilerini kapsayan sonuç kartıdır. Şirketlerin, düşük seviyeli faaliyetlere bağlanan ve birim sonuç kartlarını destekleyen şirket seviyesinde bir sonuç kartları olur. Kuruluşlar genellikle sonuç kartlarını özel yazılımlarla otomatikleştirir: Birim yöneticileri kendi sonuç kartlarına verileri girdiklerinde, genel şirket performansını göstermek için bu veriler otomatik olarak yüksek seviyeli sonuç kartında toplanırlar. Yazılım aynı zamanda yöneticilere, raporları kolaylıkla dağıtma ve analiz etme imkânı da sağlar.
Gerek şirketler gerekse kâr amaçlı olmayan kuruluşlar ve kamu kurumları (devlet daireleri, belediyeler ve askeri kuvvetler dahil olmak üzere) tarafından benimsenen DSK, strateji yürütmek için yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.
Şirketiniz hangi sistemi kullanıyor? Eğer kuruluşunuzun bir PÖ sistemi benimseyip benimsemediğini ya da hangi sistemi kullandığını bilmiyorsanız, bunu nasıl öğreneceksiniz? En hızlı yol, yöneticinize sormaktır. Ek olarak, birçok kuruluş şirket bültenlerinde kendi PÖ sistemleri hakkında makaleler yayınlar; buna yıllık raporlarında ve diğer yayınlarında değinirler. Bazı kuruluşlarda şirket içi bir performans ölçüm ekibi, mevcut çalışanlar ve yeni işe alınanlar için sistem üzerine bir eğitim sunar.
Gerek varsa, tüm bu enformasyon kaynaklarına balan. Ve CEO demeçleri ile tüm personel toplantılarına katıldığınızda, belli bir PÖ sisteminden söz edilip edilmediğine dikkat edin.