Ahilik hem sosyal hem de kültürel yapılara ait bir terim olarak; birbirini seven, birbirine saygı duyan, yardım eden, fakiri gözeten, yoksulu barındıran, işi kutsal, çalışmayı bir ibadet sayan, ahlâk kurallarına sıkı sıkıya bağlı esnaf ve sanatkârların iş teşkilatı manasını taşır.
Ahi kültürüne göre insan bir kayığa benzer. İki kürekli bir kayıktır bu. Bir kürek üretim, ticaret, ekonomi sanat gibi dünya işlerini, diğer kürek insan ilişkileri ile ahlâki değerleri temsil eder. Kayığın düzgün ve hızlı hareket etmesi için her iki küreğin de aynı güç ve ritimde çekilmesi gerekir. Küreklerden biri çekilmez ya da az çekilir ise kayık olduğu yerde dönecektir. Ahiliğin felsefesi sanat ile iş ahlâkının uyumlu birlikteliğini kurmak olarak özetlenebilir.
Ahi kültürünün temelinde üçü açık üçü kapalı olarak tanımlanan altı temel ilke vardır.
Üç şey açık olmalıdır;
Kapı, konuklara,
Kese, kardeşlere,
Sofra bütün fukaralara açık olmalıdır.
Üç şey kapalı olmalıdır;
Göz, kötü bakışlara,
Ağız, kötü sözlere,
El, haksızlığa ve zulme kapalı olmalıdır.
Ahiliğin temel değerleri ve davranış kuralları Fütüvvetname denilen tüzük niteliğindeki metinlerde toplanmıştır. Bu metinler ahi töre ve törenleri ile örgüte giriş kurallarını da kapsamaktadır. Ahiliğe yeni giren bir kişiye 740 maddeden oluşan davranış kurallarının tümü birden hemen öğretilmezdi, dokuz aşamalı meslek sıralamasının ilk üç aşaması olan yiğitlik, yamaklık ve çıraklık süresince 124 usul-erkân kuralının öğrenilmesi beklenir iken, ustalık ve sonrası kademelerde 740 usul-erkân kuralının bilinmesi gerekirdi.
Ahi ahlâkının bu ilk 124 kuralından bazıları şunlardır;
Doğrudan ve doğruluktan ayrılmamak,
İyi huylu ve güzel ahlâklı olmak,
Sözünde ve sevgisinde vefalı olmak,
Sözünü bilmek sözünde durmak,
Alçakgönüllü olmak,
Cömert ve ikram sahibi olmak,
Sır saklamak,
Hizmette ve vermede ayrım yapmamak,
Hile yapmamak,
Bir sanat ve iş sahibi olmak,
Affedici olmak,
Güler yüzlü olmak,
Dedikodu ve çekememezlik yapmamak,
Kusurları örtücü olmak,
İçi ve dışı, özü ve sözü bir olmak,
Maiyetindeki, hizmetindekileri korumak.
Yukarıdaki kısa listeye bile baktığımızda Türk İş Ahlâkı’nın sağlam temellere ve geleneğe oturduğunu gözlemlemek mümkündür.
Ahi kültüründe temel değerler toplumla paylaşılmıştır. İletişim araçları ise esnaf dükkânlarındaki levhalar olmuştur. ''Müşteri Velinimetimizdir'', ''Doğru olsan ok gibi elden atarlar seni. Eğri olsan yay gibi elde tutarlar seni. Menzil alır doğru ok, elde kalır eğri yay”, “Edep ya hu” gibi mısralarla bezenen levhalar bu günün deyimi ile “Vizyon'', ''Misyon'', ve ''Değerler''i yansıtan belgelerdir.