Bir Kriz Durumunda İncinebilir ve Özel Yardıma İhtiyaç Duyabilecek Kişiler:
1. Çocuklar ve ergenler.
2. Sağlık sorunları veya engeli olanlar.
3. Ayrımcılığa veya şiddete maruz kalma riski olanlar.
İncinebilir kişilerin de tüm insanlar gibi baş etme kaynaklarının olduğunu unutmayın. İncinebilir kişilerin kendi baş etme kaynaklarını ve stratejilerini kullanmalarına yardım edin.
1. Çocuklar ve Ergenler
Birçok çocuk —ergenler de dâhil— bir kriz durumunda incinebilir. Kriz olayları sıklıkla çocukların kendilerini güvende hissettikleri insanları, yerleri ve rutinleri içeren tanıdık dünyalarını bozar. Krizden etkilenen çocuklar, büyük kriz durumlarındaki kaos ortamında sıklıkla görüldüğü gibi, cinsel şiddet, kötüye kullanım ve istismara uğrama riski taşıyabilir. Küçük çocuklar kendi temel ihtiyaçlarını karşılayamadıkları veya kendilerini koruyamadıkları ve anne-babaları krizden etkilenmiş olabileceği için daha fazla incinebilir. Daha büyük çocuklar suça yönlendirilebilir, cinsel istismara maruz kalabilir ya da zorla silahlı gruplara dâhil edilebilir. Kız ve erkek çocuklar sıklıkla farklı türden risklerle karşı karşıyadır. Kızlar için büyük risk genelde cinsel şiddet ve istismara maruz kalmak ve bu şiddetin sonrasında etiketlenmek ve toplumdan dışlanmaktır.
Çocukların krizin zorluklarına (örneğin, yıkıma tanık olma, yaralanma veya ölüm, açlık ve susuzluk) nasıl tepki göstereceği yaşlarına ve gelişim dönemlerine bağlıdır.
Aynı zamanda çocuklar, anne-babalarının ve diğer yetişkinlerin onlarla etkileşim biçiminden de etkilenir.
Örneğin, küçük çocuklar çevrelerinde ne olduğunu tanı olarak anlayamazlar ve anne-babalarının desteğine ihtiyaç duyarlar. Çocuklar genellikle çevrelerinde tutarlı ve sakin bir yetişkin olduğu zaman kriz durumuyla daha iyi baş ederler.
Çocuklar ve genç insanlar yetişkinlere benzer stres tepkileri yaşarlar.
Ayrıca aşağıdaki bazı özel stres tepkilerine de sahip olabilirler:
· Küçük çocuklar daha erken dönem davranışlarına dönebilirler (örneğin, altını ıslatma, parmak emme), fiziksel olarak anne-babalarına tutunabilir, oyunlarını azaltabilir ya da stres yaratan olayla ilişkili tekrarlayan oyunlar oynarlar.
· Okul çağındaki çocuklar kötü şeyler olmasına neden olduklarına inanabilir, yeni korkular geliştirebilir, daha az tepki gösterebilir, yalnız hissedebilir ya da krizdeki insanların kurtarılması ve korunması ile fazla meşgul olabilirler.
· Ergenler "hiçbir şey" hissetmeyebilirler, arkadaşlarından soyutlanmış veya farklı hissedebilirler ya da riskli davranışlar ve olumsuz tutumlar gösterebilirler.
Aileler ya da çocuğun bakımını üstlenenler, çocuklar için önemli duygusal destek ve koruma kaynaklarıdır. Kriz ortamında ailelerinden ayrılan çocuklar kendilerini bilmedikleri bir yerde ya da tanımadıkları insanların arasında bulabilirler. Çok korkmuş olabilir ve çevredeki tehlike ve riskleri muhakeme edemeyebilirler. En önce yapılması gereken, ailelerinden ayrılmış çocukları ve ergenleri yeniden aileleriyle bir araya getirmektir. Bunu tek başınıza yapmaya çalışmayın. Hata yaparsanız, bu hata çocuğun durumunu daha kötü yapacaktır. Bunun yerine hemen çocuğu kayıt altına alabilecek ve bakımını üstleneceğinden emin olduğunuz güvenilir bir çocuk koruma kurumu ile bağlantı kurun.
Çocuklar ailelerinin yanındayken, çocukların bakımında aileleri destekleyin. Aşağıda farklı yaş ve gelişim dönemlerindeki çocukların nasıl desteklenebileceğine ilişkin öneriler verilmiştir.
Aileler Çocuklara Yardım İçin Neler Yapabilir.
Bebekler:
· Bebekleri sıcak ve güvende tutun.
· Yüksek gürültü ve karmaşadan uzak tutun.
· Bebeğinizi kucaklayın ve ona sarılın.
· Mümkün olduğu kadar düzenli besleyin ve uyutun.
· Sakin ve yumuşak bir sesle konuşun.
Küçük Çocuklar:
· Ekstra zaman ve ilgi verin.
· Güvende olduklarını sık sık hatırlatın.
· Kötü şeylerden sorumlu olmadıklarım açıklayın.
· Küçük çocukları anne-babalarından, kardeşlerinden ve sevdiklerinden ayırmayın.
· Günlük rutin ve planlara mümkün olduğu kadar uyun.
· Ne olduğu ile ilgili sorulara korkutucu ayrıntılara girmeden basit cevaplar verin.
· Korkmuş ya da size sarılmışlarsa yanınızda kalmalarına izin verin.
· Parmak emme ve alt ıslatma gibi erken yaş davranışları gösterenlere sabırlı davranın.
· Mümkünse oynama ve rahatlama imkânı sağlayın.
Büyük çocuklar ve ergenler
· Onlara zaman tanıyın ve ilgi gösterin.
· Günlük rutinleri devam ettirmeleri için yardım edin.
· Ne olduğuna dair gerçek bilgileri paylaşın ve güncel durumu anlatın.
· Üzgün olmalarına izin verin. Güçlü olmalarını beklemeyin.
· Düşüncelerini ve korkularını yargılamadan dinleyin.
· Kural ve beklentileri net biçimde ortaya koyun.
· Karşılaştıkları tehlikeleri sorun, onları destekleyin ve zarar görmekten en iyi nasıl kaçınacaklarını tartışın.
· Başkalarına yardım edecek fırsatlara izin verin ve teşvik edin.
Eğer anne-baba yaralı, çok üzgün ya da çocukların bakımıyla ilgilenemeyecek durumda ise ailenin yardım almasını ve çocuklarla ilgilenmesini sağlayabilirsiniz. Eğer mümkünse güvenilir bir çocuk koruma kurumuna katılmalarını sağlayın. Çocuk ve anne-babasını bir arada tutun ve ayrılmalarına izin vermemeye çalışın. Örneğin, eğer ebeveynlerden biri tıbbi bakım için bir yere götürülüyorsa, çocukları da yanlarında götürmelerini sağlayın veya nereye götürüldüğünü öğrenin ve daha sonra ailenin yeniden bir araya gelmesini sağlayın.
Unutmayın, kendileri veya aileleri olaydan doğrudan etkilenmeseler bile, çocuklar olay yerinin etrafında toplanabilir ve kötü manzaralara şahit olabilirler. Krizin neden olduğu kaotik ortamda yetişkinler çoğunlukla yoğundur ve çocukların ne yaptıklarını, ne gördüklerini veya duyduklarını takip edemeyebilirler. Bu nedenle çocukları üzücü görüntü veya hikâyelerden korumaya çalışın.
Çocuklar İçin Söylenecek ve Yapılacak Şeyler
|
Sevdikleri ile bir
arada tutun
|
Çocukları aileleri veya bakımlarını üstlenen kişilerle bir arada tutun. Ayrılmalarına izin vermemeye çalışın.
Yanında kimsesi olmayan bir çocuğu güvenilir bir çocuk koruma kurumuna yönlendirin. Çocuğu sahipsiz bırakmayın.
Eğer çocuk koruma kurumu yoksa, çocuğun bakımım üstlenecek birini bulmak için ya da ailesine ulaşmak için harekete geçin.
|
|
Güvende
tutun
|
Yarak insanlar ya da çok büyük yıkımlara tanıklık etmekten koruyun.
Olay hakkında üzücü hikâyeler duymaktan koruyun.
Acil durum müdahale ekibinden olmayan herhangi bir kişi ya da medya mensubu ile görüşme yapmalarını engelleyin.
|
|
Dinleyin,
konuşun ve
oynayın
|
Sakin olun, yumuşak ve kibar bir biçimde konuşun.
Olay hakkındaki görüşlerini dinleyin.
Göz seviyelerinde konuşmaya ve anlayabilecekleri kelimeler ve açıklamalar kullanmaya çalışın.
Kendinizi isminizle tanıtın ve onlara yardım için orada olduğunuzu belirtin.
isimlerini, nereden olduklarını ve ailelerine ulaşmalarına yardımcı olmak için gerekli olabilecek tüm bilgileri öğrenin.
Ailelerinin yanındalarsa, çocuklarla ilgilenmeleri için aileleri destekleyin.
Çocuklarla zaman geçiriyorsanız, yaşlarına göre ilgileri hakkında sohbet etmeye ve oyun oynamaya çalışın.
|
Çocukların da kendi baş etme kaynakları olduğunu unutmayın. Bu kaynakların neler olduğunu öğrenin ve olumsuz baş etme stratejilerinden kaçınmalarını ve olumlu baş etme stratejilerini kullanmalarını destekleyin. Daha büyük çocuklar ve ergenler kriz durumlarında çevrelerine yardım edebilirler. Duruma katkıda bulunmaları için güvenli yollar bulmak durumla baş etmede daha fazla kontrol hissetmelerine yardımcı olacaktır.
Sağlık Sorunları veya Fiziksel ya da Zihinsel Engeli Olanlar
Kronik (uzun süreli) sağlık problemi olan insanlar, fiziksel veya zihinsel engelliler (ciddi ruhsal bozukluklar da dâhil) veya yaşlılar özel yardıma ihtiyaç duyabilirler. Bu yardım güvenli bir yer bulmayı, temel desteğe ve sağlık hizmetlerine ulaştırmayı veya kendilerine bakmalarına yardımı içerebilir. Bir kriz olayını deneyimlemek, yüksek tansiyon, kalp rahatsızlığı, astım, kaygı bozukluğu ve diğer sağlık problemlerini ve ruhsal bozuklukları daha da kötüleştirebilir. Hamile ve emziren kadınlar gebeliklerini ya da kendi veya bebeklerinin sağlığını olumsuz etkileyebilecek yoğun stres yaşayabilirler. Kendi başlarına hareket edemeyen veya işitme-görme problemleri olan insanlar ailelerini bulmakta veya mevcut hizmetlere erişmekte zorluk çekebilirler.
Sağlık sorunları veya engeli olan insanlara yardım için yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:
Güvenlik bir yer bulmalarına yardım edin.
Yeme, içme, temiz su bulma, kendilerine bakabilme ya da yardım ekibi tarafından verilen malzemelerle barınak inşa etme gibi temel ihtiyaçlarını karşılamalarına yardım edin. İnsanlara herhangi bir sağlık problemleri ya da düzenli olarak kullandıkları bir ilaç olup olmadığını sorun. Haçlarım almalarına veya tıbbi hizmetlere erişmelerine yardım edin.
Yardım ettiğiniz kişinin yanında kalın veya gitmeniz gerekiyorsa onlara yardım etmesi için birini bulun. Uzun süreli yardım için kişinin bir kurumla irtibata geçmesini sağlayın.
Onlara mevcut herhangi bir servise nasıl ulaşacakları konusunda bilgi verin.
Ayrımcılığa veya Şiddete Maruz Kalma Riski Olanlar
Ayrımcılık veya şiddete maruz kalma riski olan kişiler arasında kadınlar belirli etnik veya dini gruplardan olanlar ve zihinsel engeli olanlar bulunabilir. Bu kişiler incinebilir çünkü:
· temel hizmetlerden mahrum bırakılmış olabilirler,
· yardım, hizmet ve yönlendirme işlemleri sırasında karar hakkı verilmemiş olabilirler,
· cinsel şiddet de dahil, şiddete hedef olmuş olabilirler.
Ayrımcılık veya şiddete maruz kalma riski altında olan insanlar, bir kriz durumunda güvende olmaları için özel korumaya ve temel ihtiyaçlarının karşılanması ve mevcut hizmetlere erişimleri için ek yardıma ihtiyaç duyabilirler. Bu kişilerin farkında olun ve onlara yardımcı olmak için şunları yapın:
· kalmak için güvenli bir yer bulmalarına yardım edin,
· sevdikleri ve güvendikleri kişilerle bir araya gelmelerine yardım edin,
· mevcut hizmetler ve gerektiği zaman doğrudan bu hizmetlere ulaşma konularında bilgi verin.
Öz Bakım ve Yardım Edene Yardım
1. Yardım Etmeye Hazırlık
2. Stres Yönetimi: Sağlıklı Çalışma ve Yaşam Alışkanlıkları
3. Dinleme
Siz veya aileniz krizden doğrudan etkilenmiş olabilirsiniz. Doğrudan kriz durumuna dâhil olmasanız bile yardım ederken gördükleriniz ve işittiklerinizden etkilenebilirsiniz. Yardım hizmeti veren biri olarak kendi iyilik halinize dikkat etmeniz çok önemlidir. Kendinize dikkat ederseniz başkalarına da en iyi yardımı sunabilirsiniz.